Koronavirüsler (CoV); insanlar, kuşlar ve diğer memeliler arasında yaygın olarak bulunan ve solunum, enterik, hepatik ve nörolojik hastalıklara neden olan zarflı RNA virüsleridir. Soğuk algınlığı gibi toplumda yaygın görülen, kendi kendini sınırlayan hafif enfeksiyon tablolarından Orta Doğu Solunum Sendromu (Middle East Respiratory Syndrome, MERS) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) gibi daha ciddi enfeksiyon tablolarına neden olabilen coronavirüs ailesinin yedinci üyesidir. Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) yeni keşfedilen bir koronavirüsün neden olduğu hastalıktır ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir.

COVID-19 virüsü bulaşmış çoğu kişilerde hafif ila orta şiddette semptomlar bulunurken ileri yaşta, kardiyovasküler hastalık, diyabet, kronik solunum hastalığı ve kanser gibi altta yatan tıbbi sorunları olan kişilerde semptomların daha ciddi geliştiği bilinmektedir.

Hasta birey ile yakın temas halinde olunduğunda (1 metre içinde) öksürme, hapşırma gibi semptomlar ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile veya solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile virüs alınabilir. Enfeksiyon riski altında olan kişiler COVID-19 hastasıyla yakın temasta bulunan kişilerdir. Koruyucu ve bulaş riskini azaltan önlemler kilit öneme sahiptir.

Toplumdaki en etkili önleyici tedbirler şunlardır:

- Elleri düzenli olarak alkol bazlı el dezenfektanı ile ovarak temizlemek veya sabun ve su ile en az 20 saniye yıkamak,
- Gözlere, burun ve ağıza dokunmaktan kaçınmak,
- Öksürürken ya da hapşırırken ağzı temiz bir kağıt mendille ya da kolun iç kısmı ile kapatmak,
- Solunum semptomları varsa tıbbi maske (basit cerrahi maske) takmak ve maskeyi çıkardıktan sonra elleri yıkamak,
- En az 1 metre sosyal mesafeyi korumak.

Tıbbi maske takmak da COVID-19 dahil bazı solunum yolu hastalıklarının yayılmasını sınırlandırabilen tedbirlerden biridir.

Maske Ne Zaman ve Nasıl Kullanılır?
 
DSÖ, tek başına maske kullanımı kişiye yanlış bir koruma hissi verebileceği ve gereksiz maliyetlere ve tedarik yüklerine neden olabileceği gibi doğru kullanmadığında bir enfeksiyon kaynağı olabileceği için maskenin sadece sağlık çalışanları, bakıcılar, ateş ve öksürük gibi semptomları olan hasta insanlar tarafından kullanılması gerektiğini bildirmektedir. Bununla birlikte son zamanlarda yapılan çalışmalardan, COVID-19 hastalarının önemli bir kısmının semptomları olmadığını (asemptomatik)  ve semptom görülenlerde bile semptom göstermeden önce virüsü başkalarına aktarabildiğini biliyoruz. Bu, virüsün yakın etkileşime giren insanlar arasında konuşma, öksürme veya hapşırma ile yayılabileceği anlamına gelmektedir. Bu yeni kanıtlar ışığında, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), sosyal uzaklaşma mesafesinin korunamadığı (örneğin; marketler, pazar yerleri gibi) kamuya açık ortamlarda maske takılmasını önermektedir. Ülkemizde 4 Nisan 2020 tarihinden itibaren T.C. Sağlık Bakanlığı önerileri doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı tarafından insanların toplu şekilde bulunduğu tüm alanlarda herkesin maske takmasının zorunlu olduğu kamuoyuna açıklanmıştır. İnsanların toplu olarak çalışmaya devam ettiği iş yerlerinde de benzer tedbirler alınmaktadır. Bu kapsamda maskenin nasıl kullanılacağının ve nasıl imha edileceğinin bilinmesi gerekmektedir. 

 

 

 

 

 

 

1) Maskeye dokunmadan önce eller alkol bazlı el dezenfektanı ile ovulmalı ya da sabun ve su ile yıkanmalıdır.
2) Maskede yırtık ya da delik olup olmadığı incelenmelidir.

 

 

 

 

 

 

3) Doğru tarafın doğru yerde olduğundan emin olunmalıdır (genellikle beyaz olan kısım maskenin içidir).
4) Maske yüze takılırken burnun üstüne gelen metal parça burnun şeklini alacak şekilde sıkıştırılmalıdır.

 

 

 

 

 

 

5) Burun, ağız ve çene maske ile örtülmeli, yüz ile maske arasında boşluk olmadığından emin olunmalıdır.
6) Maske kullanılırken maskeye dokunmaktan kaçınılmalı, yanlışlıkla dokunulursa eller alkol bazlı el dezenfektanı ile veya su ve sabun ile temizlenmelidir.

 

 

 

 

 

 

7) Maskeyi çıkarmak için; maskenin kumaş kısmına dokunmadan lastik kısmından tutularak çıkarılmalı, hemen kapalı bir çöp kutusuna atılmalıdır.
8) Maske çıkarıldıktan sonra su ve sabun ile eller yıkanmalıdır.

9) Maske nemli olduğu anda yenisiyle değiştirilmeli ve çıkarılan maske tekrar kullanılmamalıdır.

Sadece maskenin kullanılması etkin bir koruma için yeterli değildir, el hijyeninin sağlanması ve diğer enfeksiyon önleme ve kontrol önlemlerine de uyulması gerekmektedir. 

Arş. Gör. Rahime Atakoğlu
İKÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi
Hemşirelik Bölümü